Μάρτς...Ο Μάρτιος στον Πόντο.

  

- Στον Πόντο, ο ερχομός του Μαρτίου (τη Μάρτ) σηματοδοτούσε ταυτόχρονα και τον ερχομό της πιο όμορφης εποχής του χρόνου, της Άνοιξης. Παρά το γεγονός ότι ο Μάρτιος (ή Μάρτ'ς) συμπεριφερόταν πολλές φορές ως χειμωνιάτικος μήνας, με τα κρύα και τα χιόνια του, εξευμενιζόταν από τη λαϊκή  αντίληψη, ως προπομπός της άνοιξης και της καλοκαιρίας.

Ο Μάρτιος ήταν ένας μήνας πάντα... άτακτος, ζωηρός, ασυνεπής και εκδικητικός!Για τον λόγο αυτό και του προσέδιδαν διάφορα χαρακτηριστικά, όπως: αγέλαστον, θεοχάλαστον, πεντάγνωμον, αξερογαλγάνιστον, παλουκοκαύτεν. Ως Πεντάγνωμος χαρακτηριζόταν διότι άλλαζε καιρική γνώμη... ακόμα και μέσα στην ίδια μέρα!
 

Αυτή την ασταθή συμπεριφορά του Μάρτη την υπογράμμιζαν με σοφά και παροιμίες, όπως το παρακάτω:

Ο Μάρτης κι αν μαρτεύκεται, καλοκαιρίας μυρίζει... κι όταν παραχολάσκεται, τον Κούντουρον διαβαίνει

•  Το ρήμα «Μαρτεύκομαι» το χρησιμοποιούσαν στα Κοτύωρα και σημαίνει ότι κάποιος «κάνει τα Μαρτιάτικα του», δηλαδή «κάνει ότι του κατέβει».

Παρόλες όμως τις αστάθειες του Μαρτίου, ο λαός τον υποδεχόταν με χαρά και ανακούφιση, διασκεδάζοντας τις κρυάδες και τις αταξίες του. Γιατί ήδη είχαν μεγαλώσει οι μέρες, ενώ η αλλαγή του καιρού προς την καλοκαιρία, γινόταν όλο και περισσότερο αισθητή.

Αρ έρθεν και η Άνοιξη, αίχτρια και καλωσύνια,
ήλεν αργεύ’ να βασιλεύ’, τρανύν’νε τα ημέρας...

Καθώς έλιωναν τα χιόνια στα βουνά και «τ’ ορμία σελοκόφκουν» (πλημμύριζαν τα ποτάμια), άρχιζε η φύση να ζωντανεύει και να δείχνει τα πρώιμα κάλλη της, φορώντας τα Μαρτιάτικα στολίδια της. Μέσα σ’ αυτό το θεσπέσιο περιβάλλον, μες τη γόνιμη αφύπνιση της Ποντιακής χλωρίδας, χαιρόντουσαν και συνυπήρχαν τα ζωντανά... μαζί με τον άνθρωπο:

Τα ζά εβγαίν’νε ‘ς σην βοσκήν, θερία ‘ς σο κυνήγι.
Όλια τη γης τα πλάσματα, σύρκουν και ζευγαρών’νε...

Ο Μάρτ'ς θα φέρ' την Άνοιξην, κι Απρίλτ'ς τα μανουσάκια,
κ' έμορφον ο Καλομηνάς, λογιών - λογιών τσιτσιάκια!

Άνοιξη και Θεού χαρά, τα δέντρα όλια ανθούνε,
τα πουλόπα σα κλαδία, ζευγάρια κελαηδούν’νε!

Ο Μάρτιος κατά περιοχές

• Μάρτης ονομαζόταν: Στην Κερασούντα, στην Οινόη και στην Ινέπολη
• Μάρτ'ς ονομαζόταν:  Στην Τραπεζούντα, στην Σάντα, στα Κοτύωρα και στη Χαλδία

Στον Πόντο, κατά περιοχές (λόγω διαφορετικών διαλέκτων), υπήρχαν αποκλείσεις και διαφορές σε ονομασίες και πράγματα. Έτσι, οι Πόντιοι είχαν διάφορες εκφράσεις για τον μήνα Μάρτιο:

• Στα Σούρμενα έλεγαν: «Μη κουρφίζητε τον Μάρτ' ατός έχ πολλά ενιάτ'»
• Στο Σταυρίν έλεγαν: «Έρθεν ο Μάρτς αγέλαστον και ο θεοχάλαστον»
• Στην Ινέπολη τον αποκαλούσαν: «O Μάρτης ο πεντάγνωμος»

Ο Μάρτ'ς φέρ' τα χελιδόνια, κελαηδούν και λύν' τα χιόνια

Προλήψεις για το Μάρτιο

Όπως για όλους τους μήνες του έτους, έτσι και για τον Μάρτη, οι Πόντιοι (με τις λαϊκές τους δοξασίες, φόβους και δεισιδαιμονίες) είχαν διάφορες προλήψεις για τον μήνα Μάρτιο...

• Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, δεν ανέφεραν ποτέ το όνομα του «Μαρτίου». Διότι όποιος το έκανε, το επόμενο καλοκαίρι θα έβλεπε πολλά φίδια!
• Με τις πρώτες ηλιαχτίδες του Μαρτίου απεύφευγαν το ανεπιθύμητο μαύρισμα. Ιδιαίτερα οι κοπέλες, οι οποίες φρόντιζαν πάντοτε να είναι ασπριδερές και αφράτες. Για τον λόγο αυτό φορούσαν στον καρπό του δεξιού τους χεριού «τον Μάρτη», το αποκαλούμενο και «Ζουλιχτόν Ράμμαν» (από κόκκινες και άσπρες κλωστές), για να μην τις κάψει ο ήλιος.
• Ο Μάρτιος έδινε το όνομα του, σε όσα ζώα γεννιόντουσαν κατά την διάρκεια του. Π.χ. έλεγαν «Μαρτέσ'  μουσκάρ'».
• Πίστευαν πως ότι φυτέψεις κατά τον μήνα Μάρτιο, αυτό θα ευδοκιμήσει.
• Όταν θέλαν να προειδοποιήσουν τους νοικοκύρηδες οι οποίοι βιαζόντουσαν να αρχίσουν τις αγροτικές και άλλες διάφορες εργασίες τους, παρασυρόμενοι από τις αίθριες ημέρες (τα καλά ημέρας), έλεγαν:

Μη κουρφίζετεν τον Μάρτ,’ ατός έχ πολλά ινιάτ'

Οι γιορτές του Μαρτίου

Τον Μάρτιο στον Πόντο τιμούσαν ιδιαίτερα τις παρακάτω ημερομηνίες και γιορτές:

• 9 Μαρτίου: Των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων.
• 25 Μαρτίου: Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Την ημέρα αυτή την γιορτάζαν με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Συνήθιζαν την μέρα αυτή να τρώνε ψάρια και ιδιαίτερα χαψία, τα οποία αφθονούσαν στη θάλασσα του Εύξεινου Πόντου. Στις εκκλησίες, στους πιστούς τη μέρα αυτή μοίραζαν μανουσάκια (άγριες βιολέτες, μενεξέδες). - Μετά το 1821, η γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου συνδυάσθηκε και με την επέτειο επανάστασης του Ελληνικού έθνους.
• 29 Μαρτίου: Της Οσίας μητρός Μαρίας της Αιγυπτίας.

www.lelevose.gr