Μονοκαλλιέργεια. Τα ολέθρια αποτελέσματα από την χρήση της
Η εμπειρία τόσων χιλιάδων χρόνων γεωργικών καλλιεργειών είχε ως αποτέλεσμα την προτίμηση στην ποικιλία των καλλιεργούμενων προϊόντων ακόμα και σε περιορισμένες εκτάσεις γης. Η μέθοδος της μονοκαλλιέργειας δεν ήταν διαδεδομένη μέχρι σχεδόν και τα μέσα του 20ου αιώνα. Τότε ήρθε με την ευλογία μεγάλων εταιριών η Πράσινη Επανάσταση (τρομάρα τους) και η «νίκη απέναντι στην παγκόσμια πείνα» που υποσχόταν μέσω των καλλιεργειών τη διατροφική επάρκεια του πλανήτη.
Με την υποστήριξη του USAID, της Υπηρεσίας των ΗΠΑ για τη Διεθνή Ανάπτυξη, τις «επιταγές» διαφόρων παγκόσμιων οργανισμών όπως της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και τη χρηματοδότηση ιδιωτικών κολοσσών, κράτη με χρόνια διατροφικά προβλήματα των τεράστιων αυξανόμενων πληθυσμών τους όπως το Μεξικό, η Ινδία και αργότερα πολλά κράτη της νοτιοανατολικής Ασίας, υιοθέτησαν τις μονοκαλλιέργειες, κάποιες και ως «πανάκεια» στα διατροφικά τους προβλήματα.
Σε αρκετές περιπτώσεις, με προεξέχων το παράδειγμα της Ινδίας η παραγωγή τροφίμων αυξήθηκε αισθητά. Παρόλα αυτά, από το 1970 έως το 1990 ο αριθμός των ανθρώπων που υπέφεραν παγκοσμίως από πείνα είχε αυξηθεί 11%. Οι στατιστικές για το συγκεκριμένο διάστημα διαφοροποιούνται εξαιτίας της παρουσίας της Κίνας, η οποία στο διάστημα αυτό εξάλειψε σε μεγάλο βαθμό την πείνα.
Το πάθημα της «Πράσινης Επανάστασης»
Η «Πράσινη Επανάσταση» λοιπόν όχι μόνο δεν έφερε τη λύση στο πρόβλημα, ούτε άλλωστε και είχε τέτοια πρόθεση, ακόμα και σε απόλυτους αριθμούς, αλλά συνδέθηκε και με ολέθριες συνέπειες για την υγεία ανθρώπων, ζώων και τη συνολική λειτουργία των οικοσυστημάτων, μιας και αυτός είναι και ήταν εξ αρχής, ο σκοπός της, όχι και τόσο μυστικός πλέον.
Αυτό συνέβη επειδή το εξαιρετικά ελκυστικό σαν ιδέα και πολυδιαφημισμένο μοντέλο της «Πράσινης Επανάστασης», που με μεγάλη επιμονή διαφημίστηκε από τους δημιουργούς του (γιατί άραγε;) σύντομα προσέκρουσε στα περιβαλλοντικά και οικονομικοκοινωνικά προβλήματα που η ίδια δημιούργησε.
Στον περιβαλλοντικό τομέα η συντριπτική πλειοψηφία των μονοκαλλιεργειών απαιτούσαν (και απαιτούν) τη χρήση συγκεκριμένων φυτοφαρμάκων, χημικών λιπασμάτων και αρδευτικών συστημάτων τα οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή εδαφών που επί χιλιάδες χρόνια καλλιεργούταν χωρίς διακοπή με τις παραδοσιακές μεθόδους.
Ένα παρόμοιο πρόγραμμα είχαν υιοθετήσει οι Φιλιππίνες τη δεκαετία του ’60 όταν και δημιούργησαν τεράστιες μονοκαλλιέργειες ορυζώνων. Οι καλλιέργειες αυτές σήμερα με την ταλαιπωρία που έχει υποστεί το έδαφος δεν μπορούν πια να αποδώσουν τα αναμενόμενα, είναι εξαιρετικά ευάλωτες στις όλο και συχνότερες ακραίες καιρικές συνθήκες και έχουν ως αποτέλεσμα σειρά αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία των κατοίκων της περιοχής.
O δρ. Τσαρίτα Μεντίνα, μέλος της Κοινοπραξίας Αγροτών-Επιστημόνων για την Ανάπτυξη που εδρεύει στις Φιλιππίνες, των οποίων μεγάλες καλλιέργειες καταστρέφονται καθημερινά, αναφέρει ότι για την ολέθρια αυτή κατάσταση,
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα αποδεικνύεται η καταστροφή της παραδοσιακής γεωργίας. Αν οι αγρότες συνέχιζαν να καλλιεργούν τις παραδοσιακές ποικιλίες, κάτι τέτοιο θα ήταν αρκετό για την επιβίωση των αγροτών, για την επάρκεια του έθνους σε τρόφιμα και πιο ανθεκτική στις φυσικές καταστροφές».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι ότι με το πέρασμα τυφώνων από τέτοιες καλλιέργειες δεν μένει «τίποτα όρθιο» ενώ όπως υποστηρίζουν οι κάτοικοι της περιοχής, όταν το έδαφος καλλιεργούταν παραδοσιακά οι καλαμιές σπανίως έπεφταν. Στον οικονομικοκοινωνικό τομέα πάρα πολλοί ακόμα και στη Δύση ήταν αυτοί που υποστήριξαν και συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι η επιβολή συγκεκριμένων σπόρων, ποικιλιών, φαρμάκων και γενικότερα μεθόδων καλλιέργειας εντάσσονταν σε ένα ευρύτερο σχέδιο που είχε στόχο:
-τη μεγιστοποίηση του κέρδους διαφόρων εταιριών (πολλές άλλωστε μέσω των σχεδίων αυτών γιγαντώθηκαν)
-την υποστήριξη εκ μέρους της Δύσης, συγκεκριμένων κυβερνήσεων κρατών στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου
-τη λαϊκή υποστήριξη την οποία έβλεπαν οι τοπικοί ηγέτες να δημιουργείται μέσω ενός μεγαλεπήβολου προγράμματος που θα έλυνε “δια παντός” το πρόβλημα της πείνας, ενώ
-δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες διεφθαρμένες κυβερνήσεις και καθεστώτα, έβλεπαν σε τέτοια προερχόμενα από τη Δύση προγράμματα, την ευκαιρία να κερδίσουν χρόνο απέναντι στα εκατομμύρια των πεινασμένων λαών τους.
Επιπλέον όπως αποδείχτηκε ξεκάθαρα από τη διατροφική κρίση που βιώνει ο πλανήτης, το πρόβλημα δεν έγκειται τελικά στην επάρκεια των τροφίμων, αφού είναι ο καθορισμος των τιμών από τις αγορές με βάση τα συμφέροντά τους αυτός που αυξάνει ή μειώνει τον αριθμό των πεινασμένων ανθρώπων στον πλανήτη.
Το πάθημα της Πράσινης Επανάστασης το οποίο ακόμα βιώνουν και θα βιώνουν εκατομμύρια άνθρωποι πάνω στον πλανήτη δεν φαίνεται να γίνεται μάθημα. Όπως και τότε έτσι και σήμερα ελάχιστα πανίσχυρα κέντρα αποφάσεων επιμένουν να προωθούν τις μονοκαλλιέργειες προς ίδιον όφελος μέσω μίας Δεύτερης Πράσινης Επανάστασης που σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της με την προσπάθεια επιβολής των γενετικά μεταλλαγμένων τροφίμων και των βιοκαυσίμων.
Λονδίνο
Επιθετικά είδη μυκήτων που εξαπλώνονται χάρη στο διεθνές εμπόριο και την κλιματική αλλαγή απειλούν τα αμφίβια, τις μέλισσες, τις νυχτερίδες, τις χελώνες Caretta caretta, κάποια κοράλλια, καθώς και βασικές καλλιέργειες όπως το ρύζι και το σιτάρι. «Τόσο στα ζώα όσο και στα φυτά, ένας πρωτοφανής αριθμός μυκήτων και ειδών που μοιάζουν με μύκητες έχουν προκαλέσει κάποιες από τις χειρότερες μειώσεις και εξαφανίσεις άγριων ειδών και απειλούν πλέον τη διατροφική ασφάλεια» προειδοποιεί στο περιοδικό Nature διεθνής ομάδα ερευνητών.
Υπολογίζουν μάλιστα ότι οι μυκητιάσεις στο καλαμπόκι, το σιτάρι και το ρύζι προκαλούν ζημίες 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο. Το πρόβλημα με τους μύκητες είναι ότι αναπαράγονται με εξαιρετικά ανθεκτικά σπόρια, τα οποία μεταφέρονται με τον άνεμο ή πάνω σε επιφάνειες και είναι ουσιαστικά αδύνατο να εξουδετερωθούν. Οι κυριότερες απειλές στις οποίες αναφέρεται η μελέτη:
>Ένας φονικός μύκητας του δέρματος, ο οποίος ανακαλύφθηκε μόλις το 1997 και ονομάστηκε Batrachochytrium dendrobatidis, προσβάλλει σήμερα 500 είδη αμφιβίων σε 54 χώρες και σε όλες τις ηπείρους όπου απαντώνται αμφίβια. Ορισμένες περιοχές της Κεντρικής Αμερικής έχουν ήδη χάσει το 40% των αμφιβίων τους.
Στις ΗΠΑ και τον Καναδά οι εντομοφάγες καφέ νυχτερίδες αποδεκατίζονται από τον «γεωμύκητα τον καταστροφικό», ή Geomyces destructans, ο οποίος κάνει τα τρωκτικά κυριολεκτικά να μουχλιάζουν στη διάρκεια της χειμέριας νάρκης. Ο μύκητας φαίνεται ότι μεταφέρθηκε στην Αμερική από την Ευρώπη.
>Διάφορα είδη της οικογένειας μυκήτων Microsporidia έχουν ενοχοποιηθεί ως συνυπεύθυνα για το λεγόμενο «σύνδρομο κατάρρευσης αποικίας» που εξοντώνει τις μέλισσες στις ΗΠΑ.
>Σε τροπικά κλίμακα. ο μύκητας Fusarium solani προσβάλλει τα αβγά της χελώνας Caretta caretta και εμποδίζει την εκκόλαψή τους.
>Τα μαλακά κοράλλια της τάξης Gorgonacea καταστρέφονται από έναν μύκητα του εδάφους.
Ανάλογες επιδημίες πλήττουν και σημαντικές καλλιέργειες:
>Ο παθογόνος μύκητας Magnaporthe grisea έχει μειώσει τη σοδειά ρυζιού κατά 10 με 35 τοις εκατό σε 85 χώρες.
>Οι καλλιέργειες σιταριού πλήττονται από την ασθένεια της σκωρίασης που προκαλεί ο μύκητας Puccinia graminis. Ένα σχετικά νέο στέλεχος με την ονομασία Ug99 μπορεί να καταστρέψει τη σοδειά κατά 100%.
>Άλλες μυκητιάσεις που πλήττουν αυτές τις καλλιέργειες, καθώς και τον αραβόσιτο, τις πατάτες και τη σόγια, μειώνουν τις σοδειές κατά 125 εκατομμύρια τόνους το χρόνο, ποσότητα που θα ήταν αρκετή για να θρέψει το ένα δωδέκατο του ανθρώπινου πληθυσμού.
Η μελέτη, την οποία υπογράφουν ερευνητές στην Οξφόρδη, το Χάρβαρντ και την Καλιφόρνια, μεταξύ άλλων, επισημαίνει ότι το πρόβλημα έχει επιδεινωθεί σημαντικά λόγω του διεθνούς εμπορίου αλλά και των μονοκαλλιεργειών. Οι ερευνητές παραδέχονται ότι τα μέσα αντιμετώπισης των μυκητιάσεων είναι περιορισμένα και τονίζουν ότι η καλύτερη άμυνα είναι η πρόληψη και η αντιμετώπιση των επιδημιών στην αρχή τους.
Μονοκαλλιέργεια η (ουσιαστικό) [ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ:μόνος – καλλιέργεια] (γεωπον.) η συστηματική καλλιέργεια των αγρών με ένα μόνο είδος φυτού.
Αχανείς εκτάσεις φυσικών οικοτόπων καταστρέφονται προκειμένου να εξασφαλιστεί χώρος για τη βιομηχανοποιημένη εντατική γεωργία που κάνει χρήση τεχνικών μονοκαλλιέργειας, με αποτέλεσμα να ξεριζώνεται η τοπική πανίδα και χλωρίδα. Αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιούν επιλεγμένα υποείδη για τις μονοκαλλιέργειες, τα οποία διαθέτουν γνωρίσματα που θα μεγιστοποιήσουν το κέρδος, όπως είναι η γρήγορη ανάπτυξη, μεγάλο μέγεθος καρπών κ.λ.π.
Συγκριτικά με τις καλλιέργειες φυσικών πληθυσμών, αυτοί οι επιλεγμένοι πληθυσμοί έχουν περιορισμένη γενετική ποικιλότητα. Εντούτοις, όσο πιο ομοιογενής είναι η γενετική σύνθεση των ατόμων ενός συγκεκριμένου είδους, τόσο πιο ευάλωτος είναι ο πληθυσμός απέναντι σε ιούς, έντομα και σε μύκητες. Αυτή η τεχνητά αυξημένη ευαισθησία ενισχύει με τη σειρά της την εφαρμογή στις καλλιέργειες μεγαλύτερων ποσοτήτων γεωργικών φαρμάκων. Καθώς τα γεωργικά φάρμακα αποτελούν βασικούς ρυπαντές που αποσυντίθενται με αργούς ρυθμούς, επηρεάζουν καταστροφικά και τις γειτονικές περιοχές.
Σύμφωνα με τις αρχαίες γεωργικές τεχνικές, οι γενετικά διακριτές ποικιλίες καλλιέργειας φυτεύονταν με δέντρα ή θάμνους, για να σχηματίσουν φυτοφράχτες προκειμένου να μειωθούν οι πιθανές απώλειες στην καλλιέργεια. Η προσέγγιση αυτή είναι πολύ πιο ευεργετική μακροπρόθεσμα. Αγρότες βρήκαν τη λύση στην καλλιέργεια δέντρων, όπως η Faidherbia Albida, ένα είδος ακακίας, η οποία διπλασιάζει την παραγωγικότητα του εδάφους χωρίς τη χρήση λιπασμάτων.
Η αγροτική παραγωγή θα πρέπει να αλλάξει ριζικά τον προσανατολισμό της, κατά τον 21ο αιώνα που διανύουμε, σύμφωνα με όσα διατείνονται ειδικοί επιστήμονες από διάφορες γωνιές της Γης. Κι αυτό, όπως επισημαίνεται σε δημοσίευμα της ιστοσελίδας της Deutsche Welle, όχι μόνο επειδή αυξάνονται οι επισιτιστικές ανάγκες των κατοίκων του πλανήτη αλλά και επειδή πρέπει και η γεωργία να συμβάλει πιο αποφασιστικά στην προστασία του κλίματος.
Εξάλλου, οι επιστήμονες έχουν θέσει ήδη το ερώτημα: Η αγροτική παραγωγή θα αποτελέσει το σωτήρα ή τον καταστροφέα του περιβάλλοντος; Θεωρούν, μάλιστα, πως αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα που καλείται να κερδίσει η γεωργία κατά τον 21ο αιώνα. Άλλωστε, όπως έχουν δείξει και οι πιο πρόσφατες έρευνες, σήμερα η αγροτική βιομηχανία ευθύνεται – συγκριτικά – για την έκλυση στην ατμόσφαιρα μεγαλύτερων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από ό,τι όλα τα οχήματα του πλανήτη.
«Αυτό πρέπει να αλλάξει», τόνισε ο δόκτωρ Ντένις Γκέριτι, από το Διεθνές Κέντρο Αγροτο-δασοπονίας (ICRAF), που εδρεύει στο Ναϊρόμπι της Κένυα. Ζητούμενο για τον κ. Γκέριτι και τους συναδέλφους του είναι να προωθήσουν ένα σύστημα αειφόρου αγροτικής ανάπτυξης. Ένα σύστημα που θα διασφαλίζει και λιγότερες εκπομπές CO2 και επάρκεια προϊόντων και μεγαλύτερο εισόδημα σε περισσότερους παραγωγούς.
«Αν αρχίσουμε να ενσωματώνουμε τα δέντρα στην αγροτική οικονομία, θα αυξήσουμε σημαντικά τις δυνατότητες απορρόφησης CO2», πρόσθεσε και σημείωσε: «Με ένα σύστημα αγροτο-δασικής παραγωγής μπορούμε να απορροφήσουμε ανά εκτάριο έναν έως πέντε τόνους CO2 ετησίως. Στη συμβατική παραγωγή έχουμε αντίθετα απώλειες της δυνατότητας απορρόφησης του εδάφους 0,1 έως 0,4 τόνους ανά εκτάριο το χρόνο».
Πάντως, η καλή είδηση για το κλίμα είναι ταυτόχρονα κακή για τη βιομηχανοποιημένη αγροτική παραγωγή. Οι τεράστιες εκτάσεις με μονοκαλλιέργειες κατατάσσονται στους μεγαλύτερους εχθρούς του κλίματος, σημειώνει ο Μπένεκτικτ Χέρλιν, από το Ινστιτούτο Αγροτικής Ανάπτυξης.
«Μονοκαλλιέργειες σε πολλά τετραγωνικά χιλιόμετρα, όσο φτάνει το μάτι, [φωτό επάνω] για παράδειγμα με σόγια, ή καλαμπόκι, εμπεριέχουν μεγάλους κινδύνους. Μία μόλυνση για παράδειγμα και μία τεράστια έκταση καθίσταται πρακτικά άχρηστη. Όσο αβέβαιη γίνεται η προοπτική των κλιματικών αλλαγών, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για κάτι τέτοιο».
Η κατάσταση μοιάζει με ένα φαύλο κύκλο, καθώς με την πάροδο του χρόνου τα ζιζάνια και οι ασθένειες γίνονται όλο και πιο ανθεκτικές, με αποτέλεσμα τα απαραίτητα φυτοφάρμακα να γίνονται όλο και πιο τοξικά προκειμένου να τα εξολοθρεύσουν, έχοντας μακροχρόνια επίδραση στην κατάσταση των εδαφών αλλά και των οικοσυστημάτων της περιοχής γενικότερα.
Η χρήση φυτοφαρμάκων συνεπάγεται:
-την εξόντωση εκτός των ζιζανίων και όλων των υπολοίπων μικροοργανισμών που είναι απαραίτητοι στην καλλιέργεια,
-τη μόλυνση του εδάφους και των υδάτων,
-την παρουσία χημικών στα τελικά ή ενδιάμεσα προϊόντα αποτέλεσμα των καλλιεργειών,
-την οικονομική και σε πολλές περιπτώσεις και κοινωνική τελικά εξάρτηση του παραγωγού από συγκεκριμένες εταιρίες ή φορείς που θα του παράσχουν το απαραίτητο φυτοφάρμακο.
Έτσι με δεδομένο ότι η γη και η γονιμότητά της αποτελεί φυσικά το σημαντικότερο προαπαιτούμενο, οι επιπτώσεις των μονοκαλλιεργειών έχουν ως αποτέλεσμα την αχρήστευση τεράστιων αγροτικών εκτάσεων και τη μείωση της βιοποικιλότητας στις περιοχές που καλύπτουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι η οργάνωση MASIPAG διατηρεί πειραματικά εκτάσεις δίπλα στις μονοκαλλιέργειες στις οποίες καλλιεργούνται η μία δίπλα από την άλλη πενήντα και πλέον διαφορετικές καλλιέργειες και για τις οποίες έχει διαπιστωθεί ότι έχουν πολύ μεγαλύτερη αντοχή από τις αντίστοιχες μονοκαλλιέργειες.
Με δεδομένο μάλιστα ότι εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών οι ακραίες και εκτός προβλέψεων καιρικές συνθήκες αυξάνονται σε ποσότητα και ένταση, οι μονοκαλλιέργειες ανά τον κόσμο μοιάζουν πιο ευάλωτες από ποτέ. Τεράστιες περιοχές στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική που εντάχθηκαν υπό τις ευλογίες των δυτικών οργανισμών στην πολυδιαφημιζόμενη ακόμα και σήμερα «Πράσινη Επανάσταση» στη λογική των μονοκαλλιεργειών αποτεφρώνοντας εκατομμύρια στρέμματα δασών νοιώθουν τώρα τις συνέπειες δυσμενέστερες από ποτέ.
Κατά τη διάρκεια του τυφώνα Κετσάνα έπεσε μέσα σε έξι μόλις ώρες τόση βροχή, όση κανονικά θα έπεφτε σε ένα μήνα. Τεράστιες καλλιέργειες ρυζιού σε όλη την περιοχή καταστράφηκαν ταυτόχρονα με την καταστροφή εδαφών έτοιμων για καλλιέργεια. Tο φαινόμενο των ακραίων περιόδων ξηρασίας και ακραίων ταυτόχρονα περιόδων βροχοπτώσεων δεν είναι πρωτοφανές τα τελευταία χρόνια. Η ένταση των φαινομένων όμως χρόνο με το χρόνο αυξάνεται με αποτελέσματα καταστροφικά για τη διατροφική επάρκεια και την οικονομική κατάσταση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η καταστροφή από τις όλο και αυξανόμενες σε διάρκεια και ένταση περιόδους ξηρασίας και βροχοπτώσεων αντίστοιχα, επιφέρει ανά περιπτώσεις «καταστροφές στις καλλιέργειες ακόμα και σε ποσοστό 100%» σύμφωνα με τον δρ. Τσαρίτα Μεντίνα, μέλος της Κοινοπραξίας Αγροτών-Επιστημόνων για την Ανάπτυξη (MASIPAG) που εδρεύει στις Φιλιππίνες. Ένα επιπλέον πρόβλημα αποτελεί και το γεγονός ότι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, οι καιρικές συνθήκες είναι τελείως απρόβλεπτες, με αποτέλεσμα εκατομμύρια παραγωγοί της περιοχής να έχουν απελπιστεί τελείως:
«Όταν καλλιεργείς ρύζι και άξαφνα σταματούν οι βροχές για δύο εβδομάδες, η καλλιέργεια σου καταστρέφεται και πρέπει να ξαναρχίσεις από την αρχή. Πρέπει λοιπόν να αγοράσεις σπόρους, για τους οποίους μπορεί να μην έχεις πλέον τα χρήματα, ή να μην μπορούν να στους προμηθεύσουν οι αντίστοιχοι προμηθευτές» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Μεντίνα.
Εκτός των κλιματικών αλλαγών όμως που έχουν συντελέσει τα μέγιστα στα ακραία καιρικά φαινόμενα οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι βασικό ρόλο στις καταστροφές που πλήττουν την περιοχή διαδραματίζουν και οι εισαγόμενες ποικιλίες και η επιβολή μονοκαλλιεργειών. Οι μονοκαλλιέργειες μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τη -βραχυπρόθεσμη τελικά- αύξηση της παραγωγής και την ευκολία στη διαχείριση, αλλά εμπεριέχουν μία σειρά κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών κινδύνων που θα έπρεπε να τις καθιστούν απαγορευτικές.
α) Αυξάνουν τη διάβρωση του εδάφους,
β) δεν επιτρέπουν την αυτοδιατήρησή του και την υγρότητά του,
γ) μειώνουν με την πάροδο του χρόνου τα θρεπτικά συστατικά που οι καλλιέργειες διαφόρων ειδών αφήνουν στο έδαφος και
δ) αυξάνουν την ανθεκτικότητα των ζιζανίων και των εντόμων με αποτέλεσμα την εμφάνιση ασθενειών και τη συνεπακόλουθη αυξανόμενη χρήση επιβαλλόμενων από συγκεκριμένες πολυεθνικές φυτοφαρμάκων με όλες τις γνωστές συνέπειες.
ε) επιτρέπουν την εξάπλωση των ασθενειών πολύ γρηγορότερα. Έχει υπολογιστεί ότι είναι εξαιρετικά πιο δύσκολο για μια ασθένεια να εξαπλωθεί σε τρεις (μόλις) διαφορετικές ποικιλίες, σε σύγκριση με τη μία και μοναδική των μονοκαλλιέργειών.
Εναλλακτική λύση από την Αφρική
Ο κ. Χέρλιν πρόσθεσε, επίσης, πως τα γενετικά μεταλλαγμένα προϊόντα δεν είναι λύση. «Ούτε, όμως, τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα που – όπως είπε – μολύνουν το περιβάλλον και είναι απλησίαστα για πολλούς αγρότες φτωχών περιοχών του πλανήτη». Πρόκειται, άλλωστε για τις αγροτικές περιοχές, στις οποίες ζει 70% και πλέον των απόρων της Γης και οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στην Αφρική.
H πλειονότητα των επιστημόνων διακατέχεται από αισιοδοξία, καθώς διατείνεται πως υπάρχει εναλλακτική λύση. Πρόκειται για το σύστημα που εφαρμόζουν περισσότεροι από πέντε εκατομμύρια αγρότες στην Αφρική. Είναι η καλλιέργεια δέντρων, όπως η Faidherbia Albida, ένα είδος ακακίας, (φωτό κάτω) η οποία μέσα σε τέσσερα με οχτώ χρόνια διπλασιάζει έως και τριπλασιάζει την παραγωγικότητα του εδάφους χωρίς τη χρήση λιπασμάτων.
«Για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια, ο αγρότης δε χρειάζεται να πληρώσει τίποτα. Χρειάζεται μόνο λίγους σπόρους και την ελάχιστη γνώση για το πως να φυτεύει δέντρα. Δεν απαιτείται ιδιαίτερη φροντίδα και η επένδυση είναι μηδαμινή» είπε ο Ντένις Γκάριτι. Πρόσθεσε δε, πως «το σύστημα αυτό έχει ένα μεγάλο εχθρό: τα μεγάλα συγκροτήματα της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων, σπόρων και λιπασμάτων».
Ποικιλομορφία Τι είναι;
Το σύνολο των έμβιων όντων της Γης αποτελεί μέρος ενός τεράστιου, εξαιρετικά πολύπλοκου, αλληλεξαρτώμενου συστήματος. Η βιολογική ποικιλότητα είναι η έκφραση αυτής της ποικιλίας της ζωής. Είναι παρούσα παντού, και εκφράζεται από τα γονίδια, τα άτομα, τα είδη μικροοργανισμών, φυκιών, μυκήτων, φυτών και ζώων, μέχρι και τα οικοσυστήματα, αλλά ακόμα και τα τοπία.
Περιλαμβάνει τα δάση, τα γλυκά νερά, το θαλάσσιο περιβάλλον, το έδαφος, τα καλλιεργούμενα φυτά, τα εκτρεφόμενα ζώα, τα άγρια είδη και τους μικροοργανισμούς. Συνεπώς περικλείει το σύνολο των οντοτήτων που εξετάζει η επιστήμη της Βιολογίας, δηλαδή το σύνολο της ζωής. Η ανθρωπότητα εξαρτάται από αυτήν την κοινότητα της ζωής – τη βιόσφαιρα – της οποίας δεν είναι παρά ένα μόνο συστατικό.
Η διατήρηση της ποικιλομορφίας έχει μεγάλη και πολύπλευρη σημασία για την ανθρωπότητα εξαιτίας, τόσο των πάμπολλων «χρηστικών» αξιών που έχει για τους ανθρώπους, όσο και «μη χρηστικών». Στις αξίες αυτές περιλαμβάνονται οι κοινωνικο-οικονομικές με τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της ποικιλομορφίας, ιδιαίτερα για την εξάλειψη της φτώχιας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ιατροφαρμακευτικές με το πλήθος των βιολογικών ουσιών πάνω στις οποίες βασίζονται σχεδόν όλες οι αντίστοιχες ιατροφαρμακευτικές θεραπευτικές μέθοδοι, οι αισθητικές και πολιτιστικές που καλύπτουν γνήσιες, βαθιά ριζωμένες ανάγκες του ανθρώπου, και οι οικολογικές που σχετίζονται με την επιβίωση και την ομαλή λειτουργία των περισσότερων οικοσυστημάτων τα οποία τελικά συνεισφέρουν στη διατήρηση των περιβαλλοντικών συνθηκών που απαιτούνται για τη δική μας επιβίωση.
Όμως αυτή η ποικιλομορφία, απειλείται σήμερα από τις ραγδαίες αλλαγές που επιφέρουν στον πλανήτη μας οι επικυρίαρχοι του. Ο τρόπος και η ένταση με την οποία χρησιμοποιούν τους βιολογικούς πόρους είναι ύπουλη και σκόπιμα καταστροφική για τον άνθρωπο. Οι δραστηριότητες και οι νόμοι τους, δημιουργούν πολυάριθμες απειλές στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση ειδών, την τροποποίηση και υποβάθμιση ενδιαιτημάτων και τη γενικότερη εξάλειψη και εξάντληση των φυσικών πόρων.
Η Παγκόσμια Συνάντηση Κορυφής για την Αειφορική Ανάπτυξη του Γιοχάνεσμπουργκ (2002) χαρακτήρισε τη βιοποικιλότητα ως έναν από τους πέντε κύριους παράγοντες της αειφορικής ανάπτυξης και τόνισε την ανάγκη να αρχίσει να μειώνεται ο ρυθμός απώλειας της βιοποικιλότητας, θέτοντας ως χρονικό ορόσημο το 2010.
Η Ελλάδα διαθέτει πολύ μεγάλη ποικιλία ζώων, φυτών, μυκήτων, φυκιών, μικροοργανισμών και οικοσυστημάτων, από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Ευρισκόμενη στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, με ποικίλη γεωμορφολογία και μεγάλο κλιματολογικό εύρος, αλλά και με ιδιαίτερα μακρόχρονη ιστορία συνύπαρξης του ανθρώπου με τη φύση, έχει αποκτήσει μια ξεχωριστή βιοποικιλότητα με ιδιαίτερες φυτικές και ζωικές μορφές, αρκετές από τις οποίες δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο.
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στα 50.000 είδη ζώων από τα οποία περίπου το 25% είναι ενδημικά, δηλαδή υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα. Αντίστοιχα, υπάρχουν 5.800 είδη φυτών από τα οποία τα ενδημικά είναι περισσότερα από 1.000. Επιπλέον στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 2.500 είδη μυκήτων και εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό από όσους πραγματικά υπάρχουν.
Όμως, τόσο τα είδη όσο και τα ενδιαιτήματά τους, αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές εξαιτίας της διαρκώς αυξανόμενης έντασης των τουριστικών και οικιστικών δραστηριοτήτων, του παράνομου κυνηγιού και αλιείας, της υπερεκμετάλλευσης των λιγοστών υδατικών πόρων, των μεγάλης έκτασης και υψηλής συχνότητας πυρκαγιών, της έντονης βόσκησης κλπ. Ενδεικτικά, τουλάχιστον 400 είδη ζώων της Ελλάδας θεωρούνται ότι απειλούνται με εξαφάνιση ενώ τα απειλούμενα φυτά είναι τουλάχιστον 380, στην πλειονότητά τους ενδημικά.
Επίσης, στην Ελλάδα υπάρχουν 14 από τα 33 είδη μυκήτων που θεωρούνται τα πλέον απειλούμενα στην Ευρώπη. Μόνο κατά το περσινό καλοκαίρι, κάηκαν 301.320 στρέμματα εκτάσεων του ευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000. Αν σ’ αυτά προστεθεί και η απειλή που δέχονται τα οικοσυστήματα από τις κλιματικές αλλαγές, οι οποίες στην περιοχή της Μεσογείου αναμένεται να είναι από τις μεγαλύτερες, η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ζοφερή.
Οι λύσεις πρέπει να αναζητηθούν σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης των ανθρώπινων κοινωνιών, διεθνές, εθνικό, περιφερειακό και ατομικό.
Στο εθνικό επίπεδο, πρέπει να υιοθετηθεί μια σειρά δράσεων οι οποίες περιλαμβάνουν την κατάρτιση μιας εθνικής στρατηγικής για τη διατήρηση της βίο-ποικιλότητας της Ελλάδας, την ίδρυση και ουσιαστική λειτουργία προστατευόμενων περιοχών, την αποτελεσματική προστασία των απειλουμένων ειδών, τη διατήρηση του γενετικού υλικού των ιθαγενών φυτών και ζώων και την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των γεωργών. Η ευαισθητοποίηση όσων δραστηριοποιούνται στους σχετικούς τομείς κάθε κοινωνίας είναι αναγκαιότητα, για την επιβίωση μας, μιας και ξεχάσαμε τις καλλιέργειες των προ-παππούδων μας.
Γνώριζαν τι έκαναν οι παππούδες μας, όταν ασχολούνταν με τις καλλιέργειες, γιατί απλά ήταν κοντά στην φύση, δεν περίμεναν επιδοτήσεις για να τις φάνε στα γνωστά καταγώγια, έσπερναν λοιπόν μια σειρά ντομάτες μια σειρά πιπεριές π.χ. κι αυτό γιατί τα φυτά δρουν και αναπτύσσονται σε συνέργεια. Με την μονοκαλλιέργεια αυτό δεν υπάρχει με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα.
ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ στην φύση, είναι η σημαντική λέξη, που φρόντισαν οι επικυρίαρχοι να την εξαφανίσουν και από τις καλλιέργειες, γιατί θέλουν να φέρουν τον άνθρωπο στα μέτρα τους και να δημιουργήσουν την γκρίζα φυλή και τρόφιμα για την γκρίζα φυλή
Οι ενέργειες για τη διατήρηση της φυσικής ποικιλότητας δεν θα είναι αποτελεσματικές, αν η ανάληψη ευθύνης και δράσης, δεν γίνει κοινός στόχος όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων. Ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει από τη θέση του.
Οι ενεργοί και πληροφορημένοι πολίτες, οι χρήστες των φυσικών πόρων όπως οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι και οι αλιείς που σέβονται τη φύση, οι πληροφορημένοι καταναλωτές και οι φυσιολάτρες, όλοι μπορούν να συμβάλουν, για τη διατήρηση της ποικιλίας της ζωής στον τόπο μας. Για την καταστροφή της φυσικής ποικιλότητας ευθυνόμαστε όλοι, πολύ απλά επειδή καταναλώνουμε τα προϊόντα των μονοκαλλιεργειών τους.
Η διατήρησή της φυσικής ποικιλότητας εναπόκειται στην ευσυνειδησία μας, αν υπάρξει ευσυνειδησία και ανάλογη δράση, θα επιβιώσει το ανθρώπινο είδος.
Διαφορετικά, την Ύβρη ακολουθεί η Νέμεσις και η Ν Ε Μ Ε Σ Ι Σ δεν αστειεύεται! @Ion Maggos
terrapapers.com
Η «Πράσινη Επανάσταση» λοιπόν όχι μόνο δεν έφερε τη λύση στο πρόβλημα, ούτε άλλωστε και είχε τέτοια πρόθεση, ακόμα και σε απόλυτους αριθμούς, αλλά συνδέθηκε και με ολέθριες συνέπειες για την υγεία ανθρώπων, ζώων και τη συνολική λειτουργία των οικοσυστημάτων, μιας και αυτός είναι και ήταν εξ αρχής, ο σκοπός της, όχι και τόσο μυστικός πλέον.
Αυτό συνέβη επειδή το εξαιρετικά ελκυστικό σαν ιδέα και πολυδιαφημισμένο μοντέλο της «Πράσινης Επανάστασης», που με μεγάλη επιμονή διαφημίστηκε από τους δημιουργούς του (γιατί άραγε;) σύντομα προσέκρουσε στα περιβαλλοντικά και οικονομικοκοινωνικά προβλήματα που η ίδια δημιούργησε.
Στον περιβαλλοντικό τομέα η συντριπτική πλειοψηφία των μονοκαλλιεργειών απαιτούσαν (και απαιτούν) τη χρήση συγκεκριμένων φυτοφαρμάκων, χημικών λιπασμάτων και αρδευτικών συστημάτων τα οποία στις περισσότερες των περιπτώσεων είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή εδαφών που επί χιλιάδες χρόνια καλλιεργούταν χωρίς διακοπή με τις παραδοσιακές μεθόδους.
Ένα παρόμοιο πρόγραμμα είχαν υιοθετήσει οι Φιλιππίνες τη δεκαετία του ’60 όταν και δημιούργησαν τεράστιες μονοκαλλιέργειες ορυζώνων. Οι καλλιέργειες αυτές σήμερα με την ταλαιπωρία που έχει υποστεί το έδαφος δεν μπορούν πια να αποδώσουν τα αναμενόμενα, είναι εξαιρετικά ευάλωτες στις όλο και συχνότερες ακραίες καιρικές συνθήκες και έχουν ως αποτέλεσμα σειρά αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία των κατοίκων της περιοχής.
O δρ. Τσαρίτα Μεντίνα, μέλος της Κοινοπραξίας Αγροτών-Επιστημόνων για την Ανάπτυξη που εδρεύει στις Φιλιππίνες, των οποίων μεγάλες καλλιέργειες καταστρέφονται καθημερινά, αναφέρει ότι για την ολέθρια αυτή κατάσταση,
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα αποδεικνύεται η καταστροφή της παραδοσιακής γεωργίας. Αν οι αγρότες συνέχιζαν να καλλιεργούν τις παραδοσιακές ποικιλίες, κάτι τέτοιο θα ήταν αρκετό για την επιβίωση των αγροτών, για την επάρκεια του έθνους σε τρόφιμα και πιο ανθεκτική στις φυσικές καταστροφές».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι ότι με το πέρασμα τυφώνων από τέτοιες καλλιέργειες δεν μένει «τίποτα όρθιο» ενώ όπως υποστηρίζουν οι κάτοικοι της περιοχής, όταν το έδαφος καλλιεργούταν παραδοσιακά οι καλαμιές σπανίως έπεφταν. Στον οικονομικοκοινωνικό τομέα πάρα πολλοί ακόμα και στη Δύση ήταν αυτοί που υποστήριξαν και συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι η επιβολή συγκεκριμένων σπόρων, ποικιλιών, φαρμάκων και γενικότερα μεθόδων καλλιέργειας εντάσσονταν σε ένα ευρύτερο σχέδιο που είχε στόχο:
-τη μεγιστοποίηση του κέρδους διαφόρων εταιριών (πολλές άλλωστε μέσω των σχεδίων αυτών γιγαντώθηκαν)
-την υποστήριξη εκ μέρους της Δύσης, συγκεκριμένων κυβερνήσεων κρατών στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου
-τη λαϊκή υποστήριξη την οποία έβλεπαν οι τοπικοί ηγέτες να δημιουργείται μέσω ενός μεγαλεπήβολου προγράμματος που θα έλυνε “δια παντός” το πρόβλημα της πείνας, ενώ
-δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες διεφθαρμένες κυβερνήσεις και καθεστώτα, έβλεπαν σε τέτοια προερχόμενα από τη Δύση προγράμματα, την ευκαιρία να κερδίσουν χρόνο απέναντι στα εκατομμύρια των πεινασμένων λαών τους.
Επιπλέον όπως αποδείχτηκε ξεκάθαρα από τη διατροφική κρίση που βιώνει ο πλανήτης, το πρόβλημα δεν έγκειται τελικά στην επάρκεια των τροφίμων, αφού είναι ο καθορισμος των τιμών από τις αγορές με βάση τα συμφέροντά τους αυτός που αυξάνει ή μειώνει τον αριθμό των πεινασμένων ανθρώπων στον πλανήτη.
Το πάθημα της Πράσινης Επανάστασης το οποίο ακόμα βιώνουν και θα βιώνουν εκατομμύρια άνθρωποι πάνω στον πλανήτη δεν φαίνεται να γίνεται μάθημα. Όπως και τότε έτσι και σήμερα ελάχιστα πανίσχυρα κέντρα αποφάσεων επιμένουν να προωθούν τις μονοκαλλιέργειες προς ίδιον όφελος μέσω μίας Δεύτερης Πράσινης Επανάστασης που σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της με την προσπάθεια επιβολής των γενετικά μεταλλαγμένων τροφίμων και των βιοκαυσίμων.
Λονδίνο
Επιθετικά είδη μυκήτων που εξαπλώνονται χάρη στο διεθνές εμπόριο και την κλιματική αλλαγή απειλούν τα αμφίβια, τις μέλισσες, τις νυχτερίδες, τις χελώνες Caretta caretta, κάποια κοράλλια, καθώς και βασικές καλλιέργειες όπως το ρύζι και το σιτάρι. «Τόσο στα ζώα όσο και στα φυτά, ένας πρωτοφανής αριθμός μυκήτων και ειδών που μοιάζουν με μύκητες έχουν προκαλέσει κάποιες από τις χειρότερες μειώσεις και εξαφανίσεις άγριων ειδών και απειλούν πλέον τη διατροφική ασφάλεια» προειδοποιεί στο περιοδικό Nature διεθνής ομάδα ερευνητών.
Υπολογίζουν μάλιστα ότι οι μυκητιάσεις στο καλαμπόκι, το σιτάρι και το ρύζι προκαλούν ζημίες 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο. Το πρόβλημα με τους μύκητες είναι ότι αναπαράγονται με εξαιρετικά ανθεκτικά σπόρια, τα οποία μεταφέρονται με τον άνεμο ή πάνω σε επιφάνειες και είναι ουσιαστικά αδύνατο να εξουδετερωθούν. Οι κυριότερες απειλές στις οποίες αναφέρεται η μελέτη:
>Ένας φονικός μύκητας του δέρματος, ο οποίος ανακαλύφθηκε μόλις το 1997 και ονομάστηκε Batrachochytrium dendrobatidis, προσβάλλει σήμερα 500 είδη αμφιβίων σε 54 χώρες και σε όλες τις ηπείρους όπου απαντώνται αμφίβια. Ορισμένες περιοχές της Κεντρικής Αμερικής έχουν ήδη χάσει το 40% των αμφιβίων τους.
Στις ΗΠΑ και τον Καναδά οι εντομοφάγες καφέ νυχτερίδες αποδεκατίζονται από τον «γεωμύκητα τον καταστροφικό», ή Geomyces destructans, ο οποίος κάνει τα τρωκτικά κυριολεκτικά να μουχλιάζουν στη διάρκεια της χειμέριας νάρκης. Ο μύκητας φαίνεται ότι μεταφέρθηκε στην Αμερική από την Ευρώπη.
>Διάφορα είδη της οικογένειας μυκήτων Microsporidia έχουν ενοχοποιηθεί ως συνυπεύθυνα για το λεγόμενο «σύνδρομο κατάρρευσης αποικίας» που εξοντώνει τις μέλισσες στις ΗΠΑ.
>Σε τροπικά κλίμακα. ο μύκητας Fusarium solani προσβάλλει τα αβγά της χελώνας Caretta caretta και εμποδίζει την εκκόλαψή τους.
>Τα μαλακά κοράλλια της τάξης Gorgonacea καταστρέφονται από έναν μύκητα του εδάφους.
Ανάλογες επιδημίες πλήττουν και σημαντικές καλλιέργειες:
>Ο παθογόνος μύκητας Magnaporthe grisea έχει μειώσει τη σοδειά ρυζιού κατά 10 με 35 τοις εκατό σε 85 χώρες.
>Οι καλλιέργειες σιταριού πλήττονται από την ασθένεια της σκωρίασης που προκαλεί ο μύκητας Puccinia graminis. Ένα σχετικά νέο στέλεχος με την ονομασία Ug99 μπορεί να καταστρέψει τη σοδειά κατά 100%.
>Άλλες μυκητιάσεις που πλήττουν αυτές τις καλλιέργειες, καθώς και τον αραβόσιτο, τις πατάτες και τη σόγια, μειώνουν τις σοδειές κατά 125 εκατομμύρια τόνους το χρόνο, ποσότητα που θα ήταν αρκετή για να θρέψει το ένα δωδέκατο του ανθρώπινου πληθυσμού.
Η μελέτη, την οποία υπογράφουν ερευνητές στην Οξφόρδη, το Χάρβαρντ και την Καλιφόρνια, μεταξύ άλλων, επισημαίνει ότι το πρόβλημα έχει επιδεινωθεί σημαντικά λόγω του διεθνούς εμπορίου αλλά και των μονοκαλλιεργειών. Οι ερευνητές παραδέχονται ότι τα μέσα αντιμετώπισης των μυκητιάσεων είναι περιορισμένα και τονίζουν ότι η καλύτερη άμυνα είναι η πρόληψη και η αντιμετώπιση των επιδημιών στην αρχή τους.
Μονοκαλλιέργεια η (ουσιαστικό) [ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ:μόνος – καλλιέργεια] (γεωπον.) η συστηματική καλλιέργεια των αγρών με ένα μόνο είδος φυτού.
Αχανείς εκτάσεις φυσικών οικοτόπων καταστρέφονται προκειμένου να εξασφαλιστεί χώρος για τη βιομηχανοποιημένη εντατική γεωργία που κάνει χρήση τεχνικών μονοκαλλιέργειας, με αποτέλεσμα να ξεριζώνεται η τοπική πανίδα και χλωρίδα. Αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιούν επιλεγμένα υποείδη για τις μονοκαλλιέργειες, τα οποία διαθέτουν γνωρίσματα που θα μεγιστοποιήσουν το κέρδος, όπως είναι η γρήγορη ανάπτυξη, μεγάλο μέγεθος καρπών κ.λ.π.Συγκριτικά με τις καλλιέργειες φυσικών πληθυσμών, αυτοί οι επιλεγμένοι πληθυσμοί έχουν περιορισμένη γενετική ποικιλότητα. Εντούτοις, όσο πιο ομοιογενής είναι η γενετική σύνθεση των ατόμων ενός συγκεκριμένου είδους, τόσο πιο ευάλωτος είναι ο πληθυσμός απέναντι σε ιούς, έντομα και σε μύκητες. Αυτή η τεχνητά αυξημένη ευαισθησία ενισχύει με τη σειρά της την εφαρμογή στις καλλιέργειες μεγαλύτερων ποσοτήτων γεωργικών φαρμάκων. Καθώς τα γεωργικά φάρμακα αποτελούν βασικούς ρυπαντές που αποσυντίθενται με αργούς ρυθμούς, επηρεάζουν καταστροφικά και τις γειτονικές περιοχές.
Σύμφωνα με τις αρχαίες γεωργικές τεχνικές, οι γενετικά διακριτές ποικιλίες καλλιέργειας φυτεύονταν με δέντρα ή θάμνους, για να σχηματίσουν φυτοφράχτες προκειμένου να μειωθούν οι πιθανές απώλειες στην καλλιέργεια. Η προσέγγιση αυτή είναι πολύ πιο ευεργετική μακροπρόθεσμα. Αγρότες βρήκαν τη λύση στην καλλιέργεια δέντρων, όπως η Faidherbia Albida, ένα είδος ακακίας, η οποία διπλασιάζει την παραγωγικότητα του εδάφους χωρίς τη χρήση λιπασμάτων.
Η αγροτική παραγωγή θα πρέπει να αλλάξει ριζικά τον προσανατολισμό της, κατά τον 21ο αιώνα που διανύουμε, σύμφωνα με όσα διατείνονται ειδικοί επιστήμονες από διάφορες γωνιές της Γης. Κι αυτό, όπως επισημαίνεται σε δημοσίευμα της ιστοσελίδας της Deutsche Welle, όχι μόνο επειδή αυξάνονται οι επισιτιστικές ανάγκες των κατοίκων του πλανήτη αλλά και επειδή πρέπει και η γεωργία να συμβάλει πιο αποφασιστικά στην προστασία του κλίματος.
Εξάλλου, οι επιστήμονες έχουν θέσει ήδη το ερώτημα: Η αγροτική παραγωγή θα αποτελέσει το σωτήρα ή τον καταστροφέα του περιβάλλοντος; Θεωρούν, μάλιστα, πως αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα που καλείται να κερδίσει η γεωργία κατά τον 21ο αιώνα. Άλλωστε, όπως έχουν δείξει και οι πιο πρόσφατες έρευνες, σήμερα η αγροτική βιομηχανία ευθύνεται – συγκριτικά – για την έκλυση στην ατμόσφαιρα μεγαλύτερων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από ό,τι όλα τα οχήματα του πλανήτη.
«Αυτό πρέπει να αλλάξει», τόνισε ο δόκτωρ Ντένις Γκέριτι, από το Διεθνές Κέντρο Αγροτο-δασοπονίας (ICRAF), που εδρεύει στο Ναϊρόμπι της Κένυα. Ζητούμενο για τον κ. Γκέριτι και τους συναδέλφους του είναι να προωθήσουν ένα σύστημα αειφόρου αγροτικής ανάπτυξης. Ένα σύστημα που θα διασφαλίζει και λιγότερες εκπομπές CO2 και επάρκεια προϊόντων και μεγαλύτερο εισόδημα σε περισσότερους παραγωγούς.
«Αν αρχίσουμε να ενσωματώνουμε τα δέντρα στην αγροτική οικονομία, θα αυξήσουμε σημαντικά τις δυνατότητες απορρόφησης CO2», πρόσθεσε και σημείωσε: «Με ένα σύστημα αγροτο-δασικής παραγωγής μπορούμε να απορροφήσουμε ανά εκτάριο έναν έως πέντε τόνους CO2 ετησίως. Στη συμβατική παραγωγή έχουμε αντίθετα απώλειες της δυνατότητας απορρόφησης του εδάφους 0,1 έως 0,4 τόνους ανά εκτάριο το χρόνο».
Πάντως, η καλή είδηση για το κλίμα είναι ταυτόχρονα κακή για τη βιομηχανοποιημένη αγροτική παραγωγή. Οι τεράστιες εκτάσεις με μονοκαλλιέργειες κατατάσσονται στους μεγαλύτερους εχθρούς του κλίματος, σημειώνει ο Μπένεκτικτ Χέρλιν, από το Ινστιτούτο Αγροτικής Ανάπτυξης.
«Μονοκαλλιέργειες σε πολλά τετραγωνικά χιλιόμετρα, όσο φτάνει το μάτι, [φωτό επάνω] για παράδειγμα με σόγια, ή καλαμπόκι, εμπεριέχουν μεγάλους κινδύνους. Μία μόλυνση για παράδειγμα και μία τεράστια έκταση καθίσταται πρακτικά άχρηστη. Όσο αβέβαιη γίνεται η προοπτική των κλιματικών αλλαγών, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος για κάτι τέτοιο».
Η κατάσταση μοιάζει με ένα φαύλο κύκλο, καθώς με την πάροδο του χρόνου τα ζιζάνια και οι ασθένειες γίνονται όλο και πιο ανθεκτικές, με αποτέλεσμα τα απαραίτητα φυτοφάρμακα να γίνονται όλο και πιο τοξικά προκειμένου να τα εξολοθρεύσουν, έχοντας μακροχρόνια επίδραση στην κατάσταση των εδαφών αλλά και των οικοσυστημάτων της περιοχής γενικότερα.
Η χρήση φυτοφαρμάκων συνεπάγεται:
-την εξόντωση εκτός των ζιζανίων και όλων των υπολοίπων μικροοργανισμών που είναι απαραίτητοι στην καλλιέργεια,
-τη μόλυνση του εδάφους και των υδάτων,
-την παρουσία χημικών στα τελικά ή ενδιάμεσα προϊόντα αποτέλεσμα των καλλιεργειών,
-την οικονομική και σε πολλές περιπτώσεις και κοινωνική τελικά εξάρτηση του παραγωγού από συγκεκριμένες εταιρίες ή φορείς που θα του παράσχουν το απαραίτητο φυτοφάρμακο.
Έτσι με δεδομένο ότι η γη και η γονιμότητά της αποτελεί φυσικά το σημαντικότερο προαπαιτούμενο, οι επιπτώσεις των μονοκαλλιεργειών έχουν ως αποτέλεσμα την αχρήστευση τεράστιων αγροτικών εκτάσεων και τη μείωση της βιοποικιλότητας στις περιοχές που καλύπτουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι η οργάνωση MASIPAG διατηρεί πειραματικά εκτάσεις δίπλα στις μονοκαλλιέργειες στις οποίες καλλιεργούνται η μία δίπλα από την άλλη πενήντα και πλέον διαφορετικές καλλιέργειες και για τις οποίες έχει διαπιστωθεί ότι έχουν πολύ μεγαλύτερη αντοχή από τις αντίστοιχες μονοκαλλιέργειες.
Με δεδομένο μάλιστα ότι εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών οι ακραίες και εκτός προβλέψεων καιρικές συνθήκες αυξάνονται σε ποσότητα και ένταση, οι μονοκαλλιέργειες ανά τον κόσμο μοιάζουν πιο ευάλωτες από ποτέ. Τεράστιες περιοχές στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική που εντάχθηκαν υπό τις ευλογίες των δυτικών οργανισμών στην πολυδιαφημιζόμενη ακόμα και σήμερα «Πράσινη Επανάσταση» στη λογική των μονοκαλλιεργειών αποτεφρώνοντας εκατομμύρια στρέμματα δασών νοιώθουν τώρα τις συνέπειες δυσμενέστερες από ποτέ.
Κατά τη διάρκεια του τυφώνα Κετσάνα έπεσε μέσα σε έξι μόλις ώρες τόση βροχή, όση κανονικά θα έπεφτε σε ένα μήνα. Τεράστιες καλλιέργειες ρυζιού σε όλη την περιοχή καταστράφηκαν ταυτόχρονα με την καταστροφή εδαφών έτοιμων για καλλιέργεια. Tο φαινόμενο των ακραίων περιόδων ξηρασίας και ακραίων ταυτόχρονα περιόδων βροχοπτώσεων δεν είναι πρωτοφανές τα τελευταία χρόνια. Η ένταση των φαινομένων όμως χρόνο με το χρόνο αυξάνεται με αποτελέσματα καταστροφικά για τη διατροφική επάρκεια και την οικονομική κατάσταση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η καταστροφή από τις όλο και αυξανόμενες σε διάρκεια και ένταση περιόδους ξηρασίας και βροχοπτώσεων αντίστοιχα, επιφέρει ανά περιπτώσεις «καταστροφές στις καλλιέργειες ακόμα και σε ποσοστό 100%» σύμφωνα με τον δρ. Τσαρίτα Μεντίνα, μέλος της Κοινοπραξίας Αγροτών-Επιστημόνων για την Ανάπτυξη (MASIPAG) που εδρεύει στις Φιλιππίνες. Ένα επιπλέον πρόβλημα αποτελεί και το γεγονός ότι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, οι καιρικές συνθήκες είναι τελείως απρόβλεπτες, με αποτέλεσμα εκατομμύρια παραγωγοί της περιοχής να έχουν απελπιστεί τελείως:
«Όταν καλλιεργείς ρύζι και άξαφνα σταματούν οι βροχές για δύο εβδομάδες, η καλλιέργεια σου καταστρέφεται και πρέπει να ξαναρχίσεις από την αρχή. Πρέπει λοιπόν να αγοράσεις σπόρους, για τους οποίους μπορεί να μην έχεις πλέον τα χρήματα, ή να μην μπορούν να στους προμηθεύσουν οι αντίστοιχοι προμηθευτές» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Μεντίνα.
Εκτός των κλιματικών αλλαγών όμως που έχουν συντελέσει τα μέγιστα στα ακραία καιρικά φαινόμενα οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι βασικό ρόλο στις καταστροφές που πλήττουν την περιοχή διαδραματίζουν και οι εισαγόμενες ποικιλίες και η επιβολή μονοκαλλιεργειών. Οι μονοκαλλιέργειες μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τη -βραχυπρόθεσμη τελικά- αύξηση της παραγωγής και την ευκολία στη διαχείριση, αλλά εμπεριέχουν μία σειρά κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών κινδύνων που θα έπρεπε να τις καθιστούν απαγορευτικές.
α) Αυξάνουν τη διάβρωση του εδάφους,
β) δεν επιτρέπουν την αυτοδιατήρησή του και την υγρότητά του,
γ) μειώνουν με την πάροδο του χρόνου τα θρεπτικά συστατικά που οι καλλιέργειες διαφόρων ειδών αφήνουν στο έδαφος και
δ) αυξάνουν την ανθεκτικότητα των ζιζανίων και των εντόμων με αποτέλεσμα την εμφάνιση ασθενειών και τη συνεπακόλουθη αυξανόμενη χρήση επιβαλλόμενων από συγκεκριμένες πολυεθνικές φυτοφαρμάκων με όλες τις γνωστές συνέπειες.
ε) επιτρέπουν την εξάπλωση των ασθενειών πολύ γρηγορότερα. Έχει υπολογιστεί ότι είναι εξαιρετικά πιο δύσκολο για μια ασθένεια να εξαπλωθεί σε τρεις (μόλις) διαφορετικές ποικιλίες, σε σύγκριση με τη μία και μοναδική των μονοκαλλιέργειών.
Εναλλακτική λύση από την Αφρική
Ο κ. Χέρλιν πρόσθεσε, επίσης, πως τα γενετικά μεταλλαγμένα προϊόντα δεν είναι λύση. «Ούτε, όμως, τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα που – όπως είπε – μολύνουν το περιβάλλον και είναι απλησίαστα για πολλούς αγρότες φτωχών περιοχών του πλανήτη». Πρόκειται, άλλωστε για τις αγροτικές περιοχές, στις οποίες ζει 70% και πλέον των απόρων της Γης και οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στην Αφρική.
H πλειονότητα των επιστημόνων διακατέχεται από αισιοδοξία, καθώς διατείνεται πως υπάρχει εναλλακτική λύση. Πρόκειται για το σύστημα που εφαρμόζουν περισσότεροι από πέντε εκατομμύρια αγρότες στην Αφρική. Είναι η καλλιέργεια δέντρων, όπως η Faidherbia Albida, ένα είδος ακακίας, (φωτό κάτω) η οποία μέσα σε τέσσερα με οχτώ χρόνια διπλασιάζει έως και τριπλασιάζει την παραγωγικότητα του εδάφους χωρίς τη χρήση λιπασμάτων.
«Για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια, ο αγρότης δε χρειάζεται να πληρώσει τίποτα. Χρειάζεται μόνο λίγους σπόρους και την ελάχιστη γνώση για το πως να φυτεύει δέντρα. Δεν απαιτείται ιδιαίτερη φροντίδα και η επένδυση είναι μηδαμινή» είπε ο Ντένις Γκάριτι. Πρόσθεσε δε, πως «το σύστημα αυτό έχει ένα μεγάλο εχθρό: τα μεγάλα συγκροτήματα της βιομηχανίας φυτοφαρμάκων, σπόρων και λιπασμάτων».
Ποικιλομορφία Τι είναι;Το σύνολο των έμβιων όντων της Γης αποτελεί μέρος ενός τεράστιου, εξαιρετικά πολύπλοκου, αλληλεξαρτώμενου συστήματος. Η βιολογική ποικιλότητα είναι η έκφραση αυτής της ποικιλίας της ζωής. Είναι παρούσα παντού, και εκφράζεται από τα γονίδια, τα άτομα, τα είδη μικροοργανισμών, φυκιών, μυκήτων, φυτών και ζώων, μέχρι και τα οικοσυστήματα, αλλά ακόμα και τα τοπία.
Περιλαμβάνει τα δάση, τα γλυκά νερά, το θαλάσσιο περιβάλλον, το έδαφος, τα καλλιεργούμενα φυτά, τα εκτρεφόμενα ζώα, τα άγρια είδη και τους μικροοργανισμούς. Συνεπώς περικλείει το σύνολο των οντοτήτων που εξετάζει η επιστήμη της Βιολογίας, δηλαδή το σύνολο της ζωής. Η ανθρωπότητα εξαρτάται από αυτήν την κοινότητα της ζωής – τη βιόσφαιρα – της οποίας δεν είναι παρά ένα μόνο συστατικό.
Η διατήρηση της ποικιλομορφίας έχει μεγάλη και πολύπλευρη σημασία για την ανθρωπότητα εξαιτίας, τόσο των πάμπολλων «χρηστικών» αξιών που έχει για τους ανθρώπους, όσο και «μη χρηστικών». Στις αξίες αυτές περιλαμβάνονται οι κοινωνικο-οικονομικές με τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της ποικιλομορφίας, ιδιαίτερα για την εξάλειψη της φτώχιας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ιατροφαρμακευτικές με το πλήθος των βιολογικών ουσιών πάνω στις οποίες βασίζονται σχεδόν όλες οι αντίστοιχες ιατροφαρμακευτικές θεραπευτικές μέθοδοι, οι αισθητικές και πολιτιστικές που καλύπτουν γνήσιες, βαθιά ριζωμένες ανάγκες του ανθρώπου, και οι οικολογικές που σχετίζονται με την επιβίωση και την ομαλή λειτουργία των περισσότερων οικοσυστημάτων τα οποία τελικά συνεισφέρουν στη διατήρηση των περιβαλλοντικών συνθηκών που απαιτούνται για τη δική μας επιβίωση.
Όμως αυτή η ποικιλομορφία, απειλείται σήμερα από τις ραγδαίες αλλαγές που επιφέρουν στον πλανήτη μας οι επικυρίαρχοι του. Ο τρόπος και η ένταση με την οποία χρησιμοποιούν τους βιολογικούς πόρους είναι ύπουλη και σκόπιμα καταστροφική για τον άνθρωπο. Οι δραστηριότητες και οι νόμοι τους, δημιουργούν πολυάριθμες απειλές στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση ειδών, την τροποποίηση και υποβάθμιση ενδιαιτημάτων και τη γενικότερη εξάλειψη και εξάντληση των φυσικών πόρων.
Η Παγκόσμια Συνάντηση Κορυφής για την Αειφορική Ανάπτυξη του Γιοχάνεσμπουργκ (2002) χαρακτήρισε τη βιοποικιλότητα ως έναν από τους πέντε κύριους παράγοντες της αειφορικής ανάπτυξης και τόνισε την ανάγκη να αρχίσει να μειώνεται ο ρυθμός απώλειας της βιοποικιλότητας, θέτοντας ως χρονικό ορόσημο το 2010.
Η Ελλάδα διαθέτει πολύ μεγάλη ποικιλία ζώων, φυτών, μυκήτων, φυκιών, μικροοργανισμών και οικοσυστημάτων, από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Ευρισκόμενη στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, με ποικίλη γεωμορφολογία και μεγάλο κλιματολογικό εύρος, αλλά και με ιδιαίτερα μακρόχρονη ιστορία συνύπαρξης του ανθρώπου με τη φύση, έχει αποκτήσει μια ξεχωριστή βιοποικιλότητα με ιδιαίτερες φυτικές και ζωικές μορφές, αρκετές από τις οποίες δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο.
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στα 50.000 είδη ζώων από τα οποία περίπου το 25% είναι ενδημικά, δηλαδή υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα. Αντίστοιχα, υπάρχουν 5.800 είδη φυτών από τα οποία τα ενδημικά είναι περισσότερα από 1.000. Επιπλέον στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 2.500 είδη μυκήτων και εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό από όσους πραγματικά υπάρχουν.
Όμως, τόσο τα είδη όσο και τα ενδιαιτήματά τους, αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές εξαιτίας της διαρκώς αυξανόμενης έντασης των τουριστικών και οικιστικών δραστηριοτήτων, του παράνομου κυνηγιού και αλιείας, της υπερεκμετάλλευσης των λιγοστών υδατικών πόρων, των μεγάλης έκτασης και υψηλής συχνότητας πυρκαγιών, της έντονης βόσκησης κλπ. Ενδεικτικά, τουλάχιστον 400 είδη ζώων της Ελλάδας θεωρούνται ότι απειλούνται με εξαφάνιση ενώ τα απειλούμενα φυτά είναι τουλάχιστον 380, στην πλειονότητά τους ενδημικά.
Επίσης, στην Ελλάδα υπάρχουν 14 από τα 33 είδη μυκήτων που θεωρούνται τα πλέον απειλούμενα στην Ευρώπη. Μόνο κατά το περσινό καλοκαίρι, κάηκαν 301.320 στρέμματα εκτάσεων του ευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000. Αν σ’ αυτά προστεθεί και η απειλή που δέχονται τα οικοσυστήματα από τις κλιματικές αλλαγές, οι οποίες στην περιοχή της Μεσογείου αναμένεται να είναι από τις μεγαλύτερες, η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ζοφερή.
Οι λύσεις πρέπει να αναζητηθούν σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης των ανθρώπινων κοινωνιών, διεθνές, εθνικό, περιφερειακό και ατομικό.
Στο εθνικό επίπεδο, πρέπει να υιοθετηθεί μια σειρά δράσεων οι οποίες περιλαμβάνουν την κατάρτιση μιας εθνικής στρατηγικής για τη διατήρηση της βίο-ποικιλότητας της Ελλάδας, την ίδρυση και ουσιαστική λειτουργία προστατευόμενων περιοχών, την αποτελεσματική προστασία των απειλουμένων ειδών, τη διατήρηση του γενετικού υλικού των ιθαγενών φυτών και ζώων και την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των γεωργών. Η ευαισθητοποίηση όσων δραστηριοποιούνται στους σχετικούς τομείς κάθε κοινωνίας είναι αναγκαιότητα, για την επιβίωση μας, μιας και ξεχάσαμε τις καλλιέργειες των προ-παππούδων μας.
Γνώριζαν τι έκαναν οι παππούδες μας, όταν ασχολούνταν με τις καλλιέργειες, γιατί απλά ήταν κοντά στην φύση, δεν περίμεναν επιδοτήσεις για να τις φάνε στα γνωστά καταγώγια, έσπερναν λοιπόν μια σειρά ντομάτες μια σειρά πιπεριές π.χ. κι αυτό γιατί τα φυτά δρουν και αναπτύσσονται σε συνέργεια. Με την μονοκαλλιέργεια αυτό δεν υπάρχει με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα.
ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ στην φύση, είναι η σημαντική λέξη, που φρόντισαν οι επικυρίαρχοι να την εξαφανίσουν και από τις καλλιέργειες, γιατί θέλουν να φέρουν τον άνθρωπο στα μέτρα τους και να δημιουργήσουν την γκρίζα φυλή και τρόφιμα για την γκρίζα φυλή
Οι ενέργειες για τη διατήρηση της φυσικής ποικιλότητας δεν θα είναι αποτελεσματικές, αν η ανάληψη ευθύνης και δράσης, δεν γίνει κοινός στόχος όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων. Ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει από τη θέση του.
Οι ενεργοί και πληροφορημένοι πολίτες, οι χρήστες των φυσικών πόρων όπως οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι και οι αλιείς που σέβονται τη φύση, οι πληροφορημένοι καταναλωτές και οι φυσιολάτρες, όλοι μπορούν να συμβάλουν, για τη διατήρηση της ποικιλίας της ζωής στον τόπο μας. Για την καταστροφή της φυσικής ποικιλότητας ευθυνόμαστε όλοι, πολύ απλά επειδή καταναλώνουμε τα προϊόντα των μονοκαλλιεργειών τους.
Η διατήρησή της φυσικής ποικιλότητας εναπόκειται στην ευσυνειδησία μας, αν υπάρξει ευσυνειδησία και ανάλογη δράση, θα επιβιώσει το ανθρώπινο είδος.
Διαφορετικά, την Ύβρη ακολουθεί η Νέμεσις και η Ν Ε Μ Ε Σ Ι Σ δεν αστειεύεται! @Ion Maggos
terrapapers.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου