Χριστιανάρτς - Ο Δεκέμβριος στον Πόντο

 

Χριστιαννάρτς στην Ποντιακή διάλεκτο είναι ο Δεκέμβριος, ο οποίος είναι και ο πρώτος μήνας του χειμώνα. Το όνομα αυτό του έδωσαν οι Πόντιοι από την μεγάλη γιορτή της γέννησης του Ιησού Χριστού. Κατά τόπους υπήρχαν διάφορες παραλλαγές της ονομασίας του Δεκεμβρίου.

Στην Ινέπολη ονομαζόταν «Σαρανταήμερος», στην Κερασούντα και την Τρίπολη λεγόταν «Χριστιεννάρης», στα Κοτύωρα, Σάντα, Τραπεζούντα και Χαλδία «Χριστιεννάρτς», ενώ επίσης σε Σάντα και Χαλδία καλείτο και «Χριστιαννάρτς». Στη Ροδόπολη λεγόταν «Χριστουγεννάρτς».

Όπως αναφέρει και το χαρακτηριστικό ρητό των Ποντίων για τον μήνα Δεκέμβριο...

«Έρθαμε σον Χριστιανάρ, ο Χριστόν εγεννέθεν, τα μήνας γίνταν δώδεκα, ο χρόνος πα ετελέθεν»

Προετοιμασίες για τον χειμώνα

Το τσουχτερό κρύο, τα χιόνια και οι γιορτές των Χριστουγέννων ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά του μήνα αυτού.

Οι άνθρωποι στον ορεινό Πόντο αμέσως μετά την συγκομιδή των προϊόντων τους, προετοιμάζονταν με κάθε τρόπο, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την επερχόμενη βαρυχειμωνιά (βαρυχειμωνίαν). Έπρεπε να αποθηκεύσουν τα αναγκαία για τον χειμώνα τρόφιμα του σπιτιού (τα χειμαδιακά), προκειμένου να ξεχειμωνιάσουν να (χειμάζ’νε).

Ο Δεκέμβριος φημιζόταν επίσης για τα πολλά χειμωνιάτικα παρακάθια, πότε στο ένα και πότε στο άλλο σπίτι της γειτονιάς. Ήταν ο μήνας κατά τον οποίο γύριζαν οι ξενιτεμένοι, για να περάσουν τις γιορτές των Χριστουγέννων με τους δικούς τους.

Γιορτές και δίστιχα του Δεκεμβρίου

Οι γιορτές του Δεκεμβρίου πολλές και μεγάλες. Τιμούσαν ιδιαίτερα τις παρακάτω ημερομηνίες και γιορτές:

• 4 Δεκεμβρίου: Βαρβάρας της μεγαλομάρτυρος.
• 5 Δεκεμβρίου: Σάββα του Ηγιασμένου.
• 6 Δεκεμβρίου: Αγίου Νικολάου.
• 9 Δεκεμβρίου: Σύλληψις της Αγίας Άννης. Στον Πόντο, η γιορτή αυτή ονομαζόταν και «Ανατολή».
• 10 Δεκεμβρίου: Αγίου Μηνά. Τον Άγιο Μηνά και τον Άγιο Φανούριο τους θεωρούσαν ως τους Αγίους της τύχης.
• 12 Δεκεμβρίου: Αγίου Σπυρίδωνος.
• 15 Δεκεμβρίου: Ελευθερίου ιερομάρτυρος.
• 25 Δεκεμβρίου: Χριστούγεννα.

Τις τρεις ημέρες (4, 5 και 6 Δεκεμβρίου) στον Πόντο τις ονομάζαν «Νικολοβάρβαρα». Μάλιστα για τις γιορτές αυτές του πρώτου δεκαημέρου έλεγαν:

«Αε Βαρβάρα φύσα, Αε Σάββα τούφ’σον, Αε Νικόλα χιόντσον»

Σε χωριά της Αμισού, συσχετίζοντας τα ονόματα των Αγίων με το κρύο, έλεγαν:

«Άι Βαρβάρα βαρβαρών, Άι Σάββας σαβανών, κι Αι Νικόλας παραχών»

Τη γιορτή του Αγίου Ελευθερίου την τιμούσαν ιδιαίτερα οι έγκυες, για να ελευθερωθούν εύκολα. Όταν μια γυναίκα επισκεπτόταν «έμποδον» (έγκυο) της έλεγε:

«Ας σον Αε Λευτέρ’ έρθα, ο Θεός να ελευθερών’ σε»

www.lelevose.gr