Τρυγομηνάς λεγόταν σε πολλές περιοχές του Πόντου ο δέκατος μήνας του χρόνου, καθώς τότε πραγματοποιούσαν τον τρύγο των σταφυλιών, ενώ στα Σούρμενα ο Οκτώβριος διατηρούσε το όνομά του. Στην Ινέπολη και στα Κοτύωρα τον αποκαλούσαν Αϊ-Δημήτρη λόγω της γιορτής του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου.
Ήταν ο μήνας κατά τον οποίο άρχιζαν οι χιονοπτώσεις και το βαρύ κρύο, και όλοι έκαναν τις απαραίτητες προετοιμασίες για να προφυλαχθούν από το χειμώνα. Οι παρχαρομάνες και οι παρχαρέτ’ κατέβαζαν τα κοπάδια από τα παρχάρια και τα πήγαιναν στα χωράφια για να τα λιπάνουν ώσπου να χιονίσει. Έτσι μας εξηγεί το ακόλουθο δίστιχο: «Τρυγομηνά χειμός καιρός και χιόνια τα ραχία, | ασά παρχάρια έφυγαν κι εκλώσταν ’ς σα χωρία».
(Φωτ.: Ali Soylu)
Το χιόνι ερχόταν νωρίς στον Πόντο, αποκλείοντας τους δρόμους και δυσκολεύοντας τις μετακινήσεις, γι’ αυτό και συνήθιζαν να λένε προληπτικά ο ένας στον άλλον «Έρθεν ο τρυγομηνάς, άλλο ’ς σο ρασίν μη πας». Τον Οκτώβριο, πριν χαλάσει εντελώς ο καιρός, φρόντιζαν να μαζεύουν ξύλα για το χειμώνα καθώς και όλους τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς καρπούς πριν καλύψει το χιόνι όλα τα φυτά και τα άνθη που καρποφορούσαν στην περιοχή.
Γι’ αυτό έλεγαν «Ο Τρυγομηνάς φέρ’ ξύλα και μαραίν’ και ρούζ’ τα φύλλα» (ο Οκτώβριος φέρνει τα ξύλα και μαραίνει και κάνει να πέφτουν τα φύλλα).
Υπήρχαν βέβαια μερικά φυτά που άνθιζαν ακόμα και τον Οκτώβριο, όπως το αγροδέζμιν (είδος μέντας), το αγριοκάστανον, το βρομόχορτον και η πικρελαία (είδος άγριας δαμασκηνιάς).
Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, τη μεγαλύτερη παραγωγή σταφυλιών στον Πόντο την είχε η Τραπεζούντα, απ’ όπου μάλιστα γίνονταν και εξαγωγές οίνου. Από το χυμό των σταφυλιών παρασκευαζόταν με παρατεταμένο βράσιμο ένα πυκνόρρευστο σιρόπι, το πετμέζ’, που ήταν γνωστό από την Αρχαιότητα. Τα τρυφερά φύλλα του αμπελιού χρησιμοποιούνταν στη μαγειρική (π.χ. τα γνωστά ντολμαδάκια).
Στον Πόντο καλλιεργήθηκαν συστηματικά αρκετές ποικιλίες σταφυλιών, όπως: ασπροστάφυλον, καστανίτης, μαυροστάφυλον, μεγαλέσ’, μελικέρ’ (είδος αμπέλου που αναφερόταν και από τον γραμματικό Ησύχιο), παρμάκ’ (το είδος αυτού του σταφυλιού ονομαζόταν στην αρχαία ελληνική «δακτυλίς»), πιστατούρ’, πολίτικο, χίρα, εκατόν παργμαγίν, λιφανίδ’, ρωβυζούδες, μαυροπολίτικο, κόρυζα.
Στις 2 Οκτωβρίου γιορταζόταν η μνήμη του Αγίου Θεόδωρου Γαβρά, του Μεγαλομάρτυρα του Πόντου. Σύμφωνα με την Ακολουθία του, σε μια συμπλοκή με τους Σελτζούκους Τούρκους συνελήφθη αιχμάλωτος και προκειμένου να μην απαρνηθεί τον Χριστό και την πίστη του, μαρτύρησε μετά από φρικτά βασανιστήρια στις 2 Οκτωβρίου 1098 μ.Χ. στη Θεοδοσιούπολη (σημερινό Ερζερούμ).
http://www.pontos-news.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου